Nowa leksika

Informacije

Pozadk

W rěčespytnym wotrjedźe Serbskeho instituta dźěła so hižo wjele lět na (retro)digitalnych słownikach. Wone njesłuža jeničce direktnemu wužiwanju přez internet, ale su zdobom wažne žórło rozrostowaceje leksikaliskeje datoweje banki. Paralelnje dźěła so na projektach, w kotrychž so teksty na to přepytuja, hač wustupuje w nich leksika, kotraž njeje hišće wobstatk datoweje banki.

Zo by so wona leksika skerje a lěpje spřistupniła, so wona tu předběžnje publikuje, bjez toho, zo by so dokładnje leksikografisce wopisała. To je na jednej stronje za wužiwarja praktiske, njeje pak na tamnej stronje njeproblematiske: Hrube wobdźěłanje drje wopřijima spěšne přirjadowanje móžnych němskich ekwiwalentow, faluja pak dale sahace leksikografiske hódnoćenja, na př. stilistiske markěrowanja a pod. Na tutym městnje nachwilnje hač do přewzaća do regularneho słownika wozjewjena leksika wopřijima potajkim bjez komentara tež wobchadnorěčne formy, germanizmy a warianty hižo zapisaneje leksiki. Jich wustupowanje w serwisu na př. ničo wo tym njepraji, kotra warianta měła so preferować abo snano samo wobeńć. Wono tež njerěka, zo njebychu lěpše warianty móžne byli, kotrež měli so pozdźišo do słownika zapisać.

Ručež je so konkretny wuraz do regularneho słownika integrował, wotstroni so ze serwisa »Nowa leksika«.

Powšitkownje ma so na to skedźbnić, zo wustupuje w serwisu tójšto (tež cuzych) swójskich mjenow resp. słowow, kotrež su na jich zakładźe tworjene, kaž tež dalše typy wurazow, kotrež so hewak w klasiskich słownikach njenamakaja.

Wo zapřijeću »nowa leksika«

Mjeno »Nowa leksika« poćahuje so jeničce na to, zo njejsu potrjechene słowa dotal wobstatk leksikaliskeje datoweje banki Serbskeho instituta. Husto drje jedna so woprawdźe wo neologizmy, často pak tež wo staršu leksiku, kotraž njebě dotal prosće w słownikach zapisana, abo kotraž bě so dotal z leksikaliskeje datoweje banki wuzamkła.

Spěchowanje

Projekt je so spěchował wot Logo Załožby za serbski ludZałožby za serbski lud, kotraž dóstawa lětnje přiražki z dawkowych srědkow na zakładźe hospodarskich planow Němskeho zwjazkoweho sejma, Krajneho sejma Braniborskeje a Sakskeho krajneho sejma.

Žórła

Dołhodobnje ma so tu material ze wšelakich žórłow prezentować. Tuchwilu přistupna prěnja zběrka pochadźa z projekta stajneho monitoringa hornjo- a delnjoserbskeho pismowstwa (2019). W přichodźe so tež daty z dalšich žórłow spřistupnja.

Wobdźěłanje

W serwisu »Nowa leksika« předstajeny material pochadźa ze wšelakich projektow (hlej Žórła) a je so tam prěnjotnje wot wšelakich ludźi wobdźěłał. Na tutym městnje so jenož te wosoby naliča, kotřiž su bjezposrědnje za serwis »Nowa leksika« dźěłali.

koncepcija: Hauke Bartels, Marcin Szczepański

leksikografiske wobdźěłanje: Anja Pohončowa

přihotowanje a zastawanje datow kaž tež techniske realizowanje strony: Marcin Szczepański

Prezentacija materiala

Pytanje

Pytać móže so za serbskim słowom abo za jeho němskim ekwiwalentom (přełožkom); za to dyrbi so wotpowědna opcija »serbsce« resp. »němsce« wuzwolić. Zo by so pytanje wolóžiło, njetrjebaja so diakritiske znamješka zapodawać.

Móže so tež za njedospołnymi słownymi formami pytać. Za to wužiwa so wosebite znamješko »*« (hwěžka), kotremuž wotpowěduje kóždežkuli znamješko resp. kóždy rjad znamješkow. Jeli maja so wšitke słowa ze sufiksom »-ica« namakać (na př. kólnica, sedmistupnica, tankownica, wulkokupnica), potom zapisa so »*ica« do pytanskeho pola. Pytaja-li so słowa, kotrež započnu so z »čorno-«, ma so »čorno*« zapodać. Wotprašowanje »a*« wunjese wšitke słowa, kotrež započinaja so z pismikom »a«/»A«.

Wuslědki pytanja naliča so jako linki na jednotliwe leksikaliske zapisy. Při tym so – k lěpšej orientaciji – tež němske ekwiwalenty pokazuja. Lisćina wuslědkow wupada sama za sebje hižo kaž jednory słownik. Měło pak so w kóždym padźe wotkazam na słownikowe artikle sćěhować.

Leksikaliske zapisy

Zapisy za leksikaliske jednotki su poměrnje jednore. Wone dokumentuja wosebje wustupowanje wěsteho słowa a njewobsahuja dospołne wopisanje. Tohodla faluja normalnje woznamowe a stilistiske podaća. Jenož wuwzaćnje je so připisało, zo je wěsty wuraz na př. zestarjeny abo zo wužiwa so jenož we wěstych dialektach. Regularnje so zwobraznjeja:

  • zakładna forma
  • gramatiske podaća (słowna družina a hruba gramatiska charakteristika)
  • tabulka fleksiskich formow
  • móžne němske ekwiwalenty
  • wuzwoleny dokład abo wjacore tajke jako krótke citaty z analyzowanych tekstow (z podaćom žórła).

Wšitke daty z wuwzaćom tekstowych dokładow steja pod licencu Creative Commons CC BY-SA 4.0.

Alternatiwny přistup k datam

Přidatnje k pytanskemu serwisej a webowemu interfacej datoweje banki hodźi so zběrka wšitkich leksemow, kotraž wobsahuje zakładne formy a generěrowane fleksiske formy, w jednorym tekstowym formaće sćahnyć.