Kotoł, posoł, wosoł a kozoł

Kotoł, posoł, wosoł a kozoł – što maja tute po woznamje cyle wšelake substantiwy zhromadne? Wone kónča so wšě na -oł a maja zhromadnu wosebitosć při deklinaciji, kotraž je mjeztym najskerje jenož hišće mało Serbam znata a wědoma. Tute štyri słowa wustorča w deklinaciji swoje druhe o a prěnje přetworja na ó. A tak lijemy wodu do kótła, mjerzamy so na zasakłeho wósła a čakamy na pósła z dobrej powěsću. Tež pluralowe pomjenowanje ludoweho instrumenta kózły bazuje na tutym wašnju deklinacije. Dokelž pak je to komplikowane a njeregularne, je so jako konkurenca wuwił cyle prawidłowny rjad formow: kotoł – kotoła, kozoł – kozoła, posoł – posoła a wosoł – wosoła. Mjeztym drje je so tute regularne skłonjowanje kompletnje přesadźiło. Dwuzwjazkowy němsko-serbski słownik je prěnjotne formy z wustorčenym o hižo před třiceći lětami jako zestarjene woznamjenił. Tola myslu sej, zo nješkodźi, hdyž te formy znajemy, wšak móžemy je w staršich tekstach hišće čitać. Nimo toho pomhaja wone nam spóznać zwisk tutych słowow ze swojimi pomjeńšenkami a druhimi wotwodźenkami, kotrež tworimy na podobne wašnje z wustorčenym druhim o: kótlik, kózlik a wóslik, kózlatko a wóslatko.

S. Wölkowa

temy: pochad słowow, słowotwórba

klučowe słowa: deklinacija, substantiw, diminutiw

hesła: kotoł, posoł, wosoł, kozoł, kótlik, kózlik, wóslik, kózlatko, wóslatko