Rěčne kućiki

Wsy a wjeski

W swojim poradniku „Mjenje zmylkow“ je Anton Nawka wozjewił pledoajej rozeznawanje mjez wjetšimi wsami a mjeńšimi wjeskami. Tajka je wězo tradicija spisowneje rěče a tajka je tež praksa w narańšich stronach Hornjeje Łužicy. W katolskim teritoriju pak rěči so dźensa přewažnje wo wjeskach, a tute słowo je swój pomjeńšowacy charakter w dalokej měrje zhubiło. Chcu spytać wam rozjasnić, kak tomu mamy tajke wuwiće, zo šěrja so w rěči wjeski na kóšty wsow. Sprěnja mamy tu komplikacije při skłonjowanju (abo deklinaciji): Słowo wjes ma jeničce w swojej zakładnej formje, potajkim w nominatiwje singulara mjez spočatnym w a kónčnym s samozwuk e, we wšěch druhich formach so e zhubi: wjes – „Listy ze wsy“ (kaž pisaše Jurij Słodenk), „Na wsy a za wsu“ (kaž pisaše Pawoł Grojlich). Dalši problem je, zo je zwukowa kombinacija ws na spočatku słowa w serbšćinje poprawom njemóžna, tuž so w při wurjekowanju husto prosće zhubi, tak zo zwostanje z cyłeho słowneho zdónka jeničce zwuk s, kotremuž so přidawaja kóncowki: tři wsy, w našich wsach, napřećo wsam atd. Pola pomjeńšenki wjeska tajke problemy njejsu, skłonjujemy ju jednorje po jara rozšěrjenym modelu kaž na přikład ruka. A dokelž je jedyn z motorow wuwića rěče tendenca k regularizaciji, k wurunanju wuwzaćow, su wsy porno wjeskam w defensiwje. Druhi koncept regularizacije předstaja nowowunamakana forma wsa, kotruž sym hižo pola młódšich ludźi słyšała – takrjec w analogiji k słowam kaž škla abo hra. Logisce rěka potom wězo tež, zo widźi něchtó wsu, kaž šklu abo hru. Tajkele formy pak słušeja ze stejišća rěčneje normy k zmylkam a njeměli so wužiwać.

S. Wölkowa

temy: gramatika, pochad słowow

klučowe słowa: substantiw, deklinacija, diminutiw

hesła: wjes, wsy, wjeska